De moeilijke groep?

Het gaat nogal eens over ‘de moeilijke groep’, een naam die soms van collega op collega, jaar na jaar, doorgegeven wordt. Deze groep is bij iedereen in de school bekend en kan zorgen voor frustratie: er zitten vaak leerlingen in die bijvoorbeeld moeite hebben met samenwerken, ruzies fysiek oplossen, negatief taalgebruik bezigen, leerlingen die niet goed luisteren en op elkaar reageren.

Vaak blijft zo’n groep in een negatief patroon hangen, soms jaren lang, onbewust versterkt door de manier waarop we over de groep en de leerlingen praten. Want wanneer we als professionals al uitgaan van negatief gedrag in deze groep, heeft dat effect. Zo’n groep voldoet eigenlijk precies aan de heersende verwachting!

Het is belangrijk te beseffen dat kinderen in ‘een moeilijke groep’ niet altijd al die vaardigheden beheersen die nodig zijn om een positieve groep te worden en dat is oké. Thuis of in andere situaties krijgen ze niet altijd de kans om groepsvaardigheden te oefenen. Ook factoren als groepsdruk, onzekerheid of een gebrek aan veiligheid spelen mee en beïnvloeden gedrag vaak negatief. Zelfs kinderen die vaardig zijn, kunnen door een onveilige situatie anders reageren dan ze in een veilige omgeving zouden doen. We gaan er soms te gemakkelijk vanuit dat kinderen bepaalde vaardigheden al beheersen, terwijl dit vaardigheden zijn die veel volwassenen ook nog lastig vinden of onvoldoende beheersen….

Dus, zien we deze groep als een moeilijke groep óf als een groep waarin leerlingen zitten die bepaalde vaardigheden nog moeilijk vinden? Hoe zou het zijn om zo’n groep te zien, als een groep met leerpotentieel?

Het is helpend om stil te staan bij hoe we kunnen bijdragen aan een positieve verandering. Wat vaak mist, is een gerichte blik op de vaardigheden die leerlingen nog kunnen leren. Veel van die vaardigheden, bijvoorbeeld naar elkaar luisteren, samenwerken, problemen oplossen, communiceren, kun je heel concreet en stap voor stap aanleren in de klas.

Denk bijvoorbeeld aan korte, herkenbare instructies over bijvoorbeeld ‘Een goede luisterhouding’. Bespreek met de kinderen hoe zo’n luisterhouding eruit ziet en wat je concreet van ze verwacht, begeleid eenvoudige oefeningen waarin kinderen dat kunnen oefenen en geef directe, positieve feedback op de in te oefenen vaardigheid. Benoem vooral wat je wél wilt zien, erken de inspanningen van de leerlingen, zie en benoem de groei en de stappen die de leerlingen zetten. Wees positief!

Maak (eventueel samen met collega’s) een kort overzicht van de vaardigheden die je wilt versterken en beschouw leren als een proces: stap voor stap en neem de tijd. Dit helpt realistische verwachtingen te houden én om vooruitgang te zien.

Werk één doel tegelijk uit. Kies bijvoorbeeld: “Onze groep luistert beter naar elkaar” of “Onze groep kan problemen zelf oplossen”. Koppel daar activiteiten aan, energizers, korte lessen uit je sociaal-emotionele programma, gerichte feedback en vier kleine successen: geef complimenten, benoem vooruitgang en laat merken dat je trots bent op hun inzet. Reflecteer regelmatig zelf en met de leerlingen op de gestelde doelen, daardoor houd je het oefenen levend en zul je eerder groei zien.

Op deze manier ontstaat er een situatie waarin groeien mogelijk wordt. Je doorbreekt een negatieve spiraal en herontdekt hoeveel potentieel er in de klas zit. Door verwachtingen voorzichtig om te buigen naar het positieve, maak je niet alleen het verschil voor de leerlingen, maar ook voor jezelf. Want het is veel leuker om stil te staan bij successen die je hebt behaald, dan bij wat er allemaal nog niet goed gaat en ontbreekt.

Met liefde, Maartje